اختلال بیش فعالی | ADHD

اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یکی از مشکلات رایج در کودکان و نوجوانان است که می‌تواند بر زندگی روزمره آن‌ها و خانواده‌هایشان تأثیرات عمده‌ای بگذارد. این اختلال شامل علائمی از جمله ناتوانی در تمرکز، بی‌قراری، حرکات بدنی بی‌هدف، عدم کنترل عواطف و همچنین کنترل ضعیف انگیزه‌ها می‌شود.

 اختلال ADHD یکی از اختلالات عصبی رشدی است که با ناتوانی در تمرکز و توجه، بی‌قراری و بی‌احتیاطی و حرکات بدنی بی‌هدف همراه است. این اختلال معمولاً در دوران کودکی آغاز می‌شود و ممکن است تا دوران بزرگسالی ادامه یابد. افراد مبتلا به ADHD معمولاً دچار مشکلاتی در آموزش، کارآیی، و ارتباطات اجتماعی می‌شوند.

علت ایجاد اختلال ADHD 

علل اختلال ADHD هنوز به‌طور کامل مشخص نشده‌اند، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. برخی از عواملی که ممکن است در بروز ADHD تأثیرگذار باشند عبارت‌اند از:

• عوامل ژنتیکی: مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که والدین یا خواهران و برادران آن‌ها اختلال ADHD داشته‌اند، احتمال ابتلا به این اختلال را بیشتر دارند. به عبارت دیگر، عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش مهمی در ارتباط با این اختلال داشته باشند.

• عوامل محیطی: عوامل محیطی نیز ممکن است در بروز ADHD تأثیرگذار باشند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از مصرف مواد مخدر یا الکل توسط مادر در دوران بارداری، مسمومیت مواد شیمیایی، و یا تغذیه نامناسب در دوران کودکی.

• تغییرات شیمیایی در مغز: تغییرات در سطوح نوروترنسمیترها یا انتقال دهنده‌های عصبی می‌تواند به بروز اختلال ADHD کمک کند. ممکن است که نواقل عصبی مهم مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین در افراد مبتلا به ADHD به‌طور غیرطبیعی عمل کنند.

علائم اختلال بیش فعالی یا نقص توجه 

• بی‌قراری: افراد مبتلا به ADHD معمولاً دچار بی‌قراری و حرکت‌پذیری زیاد هستند. آن‌ها نمی‌توانند برای مدت طولانی به یک تکلیف تمرکز کنند و به‌سرعت بین فعالیت‌ها جابجا می‌شوند.
• ناتوانی در تمرکز: فرد مبتلا به ADHD دچار ناتوانی در تمرکز بر روی یک وظیفه یا فعالیت خاص است. او ممکن است توجه‌اش به سرعت از مسائل مختلف منحرف شود.

• حرکات بدنی بی‌هدف: یکی دیگر از علائم اختلال ADHD، حرکات بدنی بی‌هدف است. فرد مبتلا به ADHD ممکن است بدون هدف خاصی اندام‌های خود را حرکت دهد، مانند پریدن یا تکان دادن پاها.

• عدم کنترل عواطف: افراد مبتلا به ADHD معمولاً دچار مشکل در کنترل عواطف هستند. آن‌ها ممکن است به سرعت عصبی شوند یا به‌صورت ناگهانی احساس خشم یا شادی نمایان کنند.

• کنترل ضعیف انگیزه‌ها: کنترل ضعیف انگیزه‌ها نیز می‌تواند به یکی از علائم اختلال ADHD تبدیل شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به‌سرعت انگیزه‌های خود را از دست دهند و نتوانند برای مدت طولانی به یک هدف مشخص پایبند بمانند.

درمان بیش فعالی

درمان بیش فعالی یا اختلال نقص توجه (ADHD) متناسب با شدت و نوع اختلال در هر فرد متفاوت است. درمان ADHD به طور کلی شامل ترکیبی از روش‌های رفتاری، دارویی، آموزشی و تربیتی است که هدف آن کاهش علائم بیش فعالی و بهبود تمرکز و توجه فرد مبتلا می‌باشد. در زیر به برخی از روش‌های معمول درمان ADHD اشاره می‌شود:

۱. روش‌های رفتاری

• آموزش مهارت‌های رفتاری: این روش شامل آموزش مهارت‌های مدیریت رفتاری به فرد مبتلا به ADHD است. این مهارت‌ها شامل تمرکز بر یک فعالیت، کنترل حرکات تکانشگری و احساسات، کاهش حرکات بدن و تقویت مهارت‌های اجتماعی می‌شود.
• تنظیم برنامه‌ها و ساختار‌دهی: ایجاد برنامه‌ها و برنامه‌ریزی منظم برای فعالیت‌ها و وظایف می‌تواند به کاهش فعالیت‌های بی‌هدف کمک کند و مشکلات بیش فعالی را کاهش دهد.

۲. درمان دارویی

• داروهای آرام‌بخش: این داروها به کاهش اضطراب، حرکات تکانشگری، بی‌قراری و خشم کمک می‌کنند و ممکن است برای کودکان و نوجوانان با ADHD موثر باشند.
• داروهای تحریک‌کننده: این نوع داروها به بهبود تمرکز و کاهش بیش فعالی کمک می‌کنند و برای برخی افراد مبتلا به ADHD معمولاً موثر هستند.

۳. آموزش و تربیت خانواده

این آموزش‌ها مهارت‌های مدیریت رفتاری و مشاوره خانواده را به عنوان یک واحد اصلی در درمان ADHD در نظر می‌گیرد. این مهارت‌ها می‌توانند به والدین کمک کنند تا با توجه به نیازها و ویژگی‌های کودک خود، راه‌های مناسب‌تری را برای مدیریت رفتارها و رفتارهای نامطلوب آنها انتخاب کنند.

۴. مدیریت روزمره

مدیریت روزمره شامل برنامه‌ریزی منظم، تعیین برنامه‌های روزانه، و ایجاد ساختارهای مناسب است. این روش‌ها می‌توانند به کاهش ناپایداری و عدم تمرکز در فعالیت‌ها کمک کنند.

۵. مشاوره روان‌شناختی

انجام جلسات مشاوره روان‌شناختی با کودکان و نوجوانان ممکن است به افزایش خودآگاهی و بهبود احساسات کمک کند و رفتارهای نامطلوب را کاهش دهد.

6. مداخلات و برنامه‌های حرکتی و ورزشی

این مداخلات بر تعدیل مواد شیمیایی مغز و همچنین بهبود رفتارهای حرکتی از جمله برنامه ریزی حرکتی بسیار موثرند و باید به عنوان جزء اصلی برنامه‌ مداخلات درمانی این افراد در نظر گرفته شود.

ADHD و رژیم غذایی

رژیم غذایی می‌تواند نقش مهمی در مدیریت ADHD داشته باشد. با توجه به اینکه علت دقیق این اختلال هنوز کاملاً مشخص نشده‌است و شدت آن در هر فرد ممکن است متفاوت باشد، اما برخی از تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند به کاهش علائم بیش فعالی کمک کند.

•  تغذیه متعادل

اطمینان از مصرف تغذیه متعادل و بهینه از انواع مواد غذایی شامل میوه‌ها، سبزیجات، محصولات کامل غله، پروتئین‌ها، گرده‌ها و مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ و امگا-۶ بسیار مهم است.

• کاهش مصرف شکر

تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف بالای شکر و مواد شیرین‌کننده ممکن است باعث افزایش بیش فعالی و تغییرات رفتاری شود. به‌جای شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین، تمرکز بر مصرف میوه‌ها و سبزیجات ترجیح داده شود.

•  انواع گردها

برخی از افراد می‌توانند حساسیت به برخی از انواع گردها یا مواد غذایی داشته باشند که می‌تواند علائم بیش فعالی را تشدید کند. در صورت تشدید علائم پس از مصرف مواد خاص، بهتر است با متخصص تغذیه یا پزشک مشورت کنید.

• مصرف مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا-۳

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ مانند ماهی، برخی مواد غذایی گیاهی مانند نیشکر و اسیدهای چرب امگا-۳ تقویت‌کننده مغذی می‌تواند به بهبود تمرکز و توجه کمک کند.

• مصرف مناسب کافئین

مصرف مقدار معتدل کافئین می‌تواند کمک کند که افراد با ADHD تمرکز بهتری داشته باشند. با این حال، مصرف بیش از حد کافئین ممکن است علائم بیش فعالی را تشدید کند.

مشکلات کودکان بیش فعال در مدرسه

کودکان بیش فعال در مدرسه ممکن است با مشکلات خاصی مواجه شوند که می‌تواند برای آنها و محیط آموزشی نیز چالش‌هایی ایجاد کند. برخی از این مشکلات عبارتند از:

۱. نقص تمرکز

کودکان بیش فعال معمولاً دچار نقص تمرکز هستند و نمی‌توانند برای مدت طولانی روی یک تکلیف مشخص تمرکز کنند. این مشکل می‌تواند باعث کاهش کارآیی تحصیلی آنها شود.

۲. ناتوانی در یادگیری

این کودکان ممکن است دچار مشکل در یادگیری مطالب درسی شوند، زیرا نمی‌توانند به‌طور کافی تمرکز کنند و مطالب را به طور موثری جذب کنند.

۳. نقص توجه به توضیحات معلم

کودکان بیش فعال ممکن است به توضیحات معلم‌ها نپردازند و به‌سرعت از حوزه توجه‌شان خارج شوند.

۴. نقص حافظه

کودکان بیش فعال معمولاً دچار مشکلات حافظه هستند و نمی‌توانند اطلاعات را به‌خوبی ذخیره و بازخوانی کنند. حافظه کاری یکی از مهمترین انواع حافظه می‌باشد که معمولا در این افراد دچار مشکل می‌باشد.

۵. مشکلات اجتماعی

کودکان بیش فعال ممکن است دچار مشکلات اجتماعی شوند و در ارتباط با هم‌دانش‌آموزان یا معلم‌ها مشکل داشته باشند.

۶. ناتوانی در کنترل رفتارهای هیجانی

کودکان بیش فعال ممکن است به‌سرعت عصبی شوند و نتوانند احساسات خود را کنترل کنند که می‌تواند به تداخل با فرآیند آموزش و یادگیری منجر شود.

۷. ناتوانی در مدیریت زمان

کودکان بیش فعال معمولاً دچار مشکل در مدیریت زمان هستند و نمی‌توانند وظایف و تکالیف خود را به‌خوبی برنامه‌ریزی کنند.

تاثیر بازی درمانی در بهبود نقص توجه و تمرکز

بازی درمانی یک روش مؤثر در بهبود نقص توجه و تمرکز، به خصوص در کودکان با اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) است. بازی درمانی یک فرآیند روان‌درمانی غیرمستقیم است که با استفاده از بازی‌ها، تمرکز بر مهارت‌های اجتماعی، هیجانی، شناختی و رفتاری کمک می‌کند. این روش می‌تواند بهبودی در علائم و مشکلات نقص توجه و تمرکز ایجاد کند و به کودکان کمک کند تا مهارت‌های مدیریتی بهتری را تجربه کنند. برخی از تأثیرات بازی درمانی در بهبود نقص توجه و تمرکز عبارتند از:

•  افزایش تمرکز

بازی درمانی می‌تواند کمک کند تا کودکان تمرکز و توجه بهتری را تجربه کنند. این بازی‌ها معمولاً فعالیت‌های جذاب و مهیجی هستند که کودک را به خود جذب می‌کنند و کمک می‌کنند تا به مدت طولانی‌تری به یک فعالیت مشغول شوند.

•  تقویت حافظه

بازی‌ درمانی می‌توانند به کودکان کمک کنند تا حافظه‌شان تقویت شود و بهتر اطلاعات را ذخیره و بازخوانی کنند.

• مهارت‌های اجتماعی

بازی درمانی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را بهبود بخشند. آنها می‌توانند در طول بازی‌ها مهارت‌های همکاری، اشتراک‌گذاری، ارتباط و حل مسئله را تجربه کنند.

• کاهش هیجان و استرس

بازی درمانی می‌تواند به کودکان کمک کند تا بهتر احساسات خود را مدیریت کنند و کاهش هیجان و استرس را تجربه کنند.

•  افزایش خلاقیت

بازی‌های درمانی معمولاً فضایی امن و خلاقانه ایجاد می‌کنند که کودکان می‌توانند خلاقیت خود را در آن آزادانه بیان کنند.

• تقویت خودکنترلی

بازی‌ درمانی می‌تواند به کودکان کمک کند تا خودکنترلی بهتری داشته باشند و رفتارهای نامطلوب را به کاهش ببرند.