ارزیابی رشد کودک

 ارزیابی‌ رشد کودک

نویسنده: دکتر مالک میرزایی – متخصص اختلالات رشدی حرکتی

از زمان لقاح تا مرگ، انسان در یک مسیر رشدی پیوسته _ ناپیوسته و پر تلاطم قرار می‌گیرد. در این مسیر با نگاه به خصوصیات مشترک ژنتیکی انسان، نقش تفاوت‌های فردی بسیار مهم است که در ایجاد آن عوامل ژنتیکی و محیطی دخالت مستقیم دارند. رشد و تکامل دارای مراحلی است که هر کدام خصوصیات ویژه مربوط به خود را شامل می‌ شود.

این مسیر رشدی، دارای جنبه‌های متفاوتی همچون شناختی – ذهنی، جسمی – حرکتی، روانی – عاطفی و اجتماعی است که کاملا به هم وابسته هستند و مشکل یا اختلال در هر حوزه، باعث اختلال کلی در سیستم رشدی می‌شود.

هر کدام از این حوزه‌ها دارای ارزیابی تخصصی مربوطه می‌باشند که باید توسط متخصص با تجربه صورت گیرد، چراکه برنامه‌ریزی برای بهبود اختلال احتمالی کاری مهم و دشوار است، زیرا اگر در مسیر صحیح فرد را قرار ندهند ممکن است مشکلات بیشتری را به همراه بیاورد.

هدف از ارزیابی رشد کودک چیست؟

با توجه به سن و رشد نرمال هر کودک که باید توانایی‌های مرتبط با آن را اجرا نماید(در یک دامنه بررسی مشخص) بسته به رشد کودک، ارزیابی به صورت هفته‌ای، ماهانه و سالانه انجام می‌پذیرد. در این بین اگر مورد مشکوکی از لحاظ رشد جسمانی – حرکتی، توانایی‌های مرتبط با رشد شناختی، مهارت‌های ارتباطی، عاطفی/ روانی و مهارت‌های فردی/ اجتماعی مشاهده شود، کودک برای بررسی تخصصی به متخصصین مربوطه ارجاع داده خواهد شد.

ارزیابی رشد در چند جلسه انجام می‌شود؟

تعداد جلسات ارزیابی به تجربه و تخصص ارزیاب بستگی دارد. اما باید به این مورد اشاره کرد که چون دامنه‌ی رشدی کودک متنوع است قاعدتا با یک و حتی چندین جلسه نمی توان به صورت قطعی، توانمندی‌ها، ضعف‌ها و اختلالات کودک را تشخیص داد. برای تشخیص اختلال باید نظرات متخصصین در حوزه های مختلف بررسی شود تا به صورت اجماع نظر قطعی اعلام گردد.

ارزیابی رشد از چه سنی باید انجام شود؟

 کودک از بدو تولد با تست آپگار مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. بعد از آن توسط پزشکان اطفال به صورت دوره‌ای و ماهانه ارزیابی‌های مخصوص رشد انجام خواهد گرفت. در این نوع ارزیابی‌ها اگر مورد مشکوکی مشاهده شود به متخصص ارجاع داده خواهد شد. اما از منظر توانبخشی، یک سالگی کودک می‌تواند سن مناسبی برای مداخلات توانبخشی( البته در حوزه حسی – حرکتی) باشد و به دنبال آن مداخلات شناختی، ارتباطی و گفتار درمانی و سایر مداخلات انجام می‌گیرد.

پایش رشد کودک در چه حوزه هایی انجام می‌شود؟

1. رشد شناختی: با توجه به تخصص ارزیاب و آزمون‌های سنجش بهره هوشی همچون تست بینه
2. رشد جسمانی – حرکتی:  در بخش رشد جسمانی با توجه به تخصص ارزیاب در رشد جسمانی، نظر به جداول رشدی معتبر و در حوزه. رشد حرکتی با نظر به مهارت‌های حرکتی درشت (دویدن،پریدن و هل دادن)، ظریف (کار با انگشتان، دکمه بستن، نقاشی کشیدن و رنگ آمیزی)، مهارت‌های هماهنگی حرکتی (زدن توپ به دیوار و گرفتن آن با دست و پا) و مهارت‌های ادراکی حرکتی (رد شدن از بین مانع ها) و با نگاه به آزمون‌های معتبر در این حوزه ارزیابی تشخیصی جهت غربالگری انجام می‌شود.

• مهارت‌های روانی/عاطفی: ارزیابی با توجه به سن، جنس، موقعیت خانوادگی و سایر موارد دخیل در این حوزه از رشد، توسط متخصصان روانشناس انجام می‌شود.
• مهارت‌های فردی/ اجتماعی: مجموعه‌ای از توانایی‌ها و مهارت‌ها در کنار هم این مورد را تکمیل می‌کنند. ارزیابی در این بخش توسط یک تیم متشکل از متخصص رشد، گفتار درمان، روانشناس و سایر متخصصین توانبخشی انجام خواهد گرفت.