لکنت زبان چیست؟

لکنت زبان

نویسنده:  کتایون صلصال – آسیب شناس زبان و گفتار

در لکنت، جریان نرمال گفتار توسط تکرار یک حرف صدادار یا سیلابل، کشیدن یک حرف صدادار، تولید صدا توسط حنجره با الگوهای ریتمیک نابهنجار، وقفه های کامل یا توقف های غیر عادی بین اصوات و سیلاب های کلمات مشخص می‌گردد.

در نوع شدید آن ممکن است با اقدامات کمکی یا تلاش‌های دوباره برای جبران همراه باشد یا در طول آن ممکن است رفتارهایی مثل پلک زدن، شکلک های چهره، پرش سر و حرکات بدنی غیر عادی مشاهده شود.

لکنت زبان از چه سنی شروع می‌شود؟

لکنت زبان معمولاً بین ۱۸ ماهگی و ۹ سالگی ظاهر می‌شود. یک بار بین ۲ تا 3/5 سالگی و بار دیگر در ۵ تا ۷ سالگی به اوج خود می‌رسد.

لکنت زبان، ناگهانی شروع نمی‌شود بلکه معمولا در عرض چند هفته یا چند ماه و به همراه تکرار حروف بی صدای اول کلمات، تکرار کل کلمه (مخصوصاً کلمات اول عبارات) یا کلمات طولانی ایجاد می‌شود.

مراحل ایجاد لکنت زبان

• فاز اول:

  در دوران پیش دبستانی روی می‌دهد. در ابتدا مشکلات کودک معمولاً اپیزودیک (دوره ای) هستند. یعنی چند هفته یا چند ماه ظاهر می‌شود و بعد ناپدید می شود و تا اپیزود بعدی و برای مدت طولانی، فرد گفتار عادی دارد. درصد بالایی از کودکان این دوره‌های لکنت را پشت سر می‌گذارند و بهبود می‌یابند. در طول این فاز، کودکان بیشتر اوقات زمانی لکنت می‌کنند که هیجان زده یا ناراحت هستند یا به نظر می‌رسد حرف‌های زیادی برای گفتن دارند یا در شرایطی قرار گرفتند که فشار برای حرف زدن و برقرار کردن ارتباط زیاد است.

• فاز دوم:

  معمولاً در سال‌های پیش دبستانی روی می‌دهد. لکنت مزمن است و فواصل بدون لکنت یا اصلا وجود ندارند و یا تعدادشان بسیار اندک است. کودکان مبتلا از مشکلات گفتاری خود آگاه‌اند و خودشان را به عنوان یک فردی لکنتی می‌شناسند. فاز ۲ عمدتاً در اجزای عمده گفتار روی می‌دهد. (در اسامی افعال صفات و قیدها)

• فاز سوم:

  معمولا بعد از ۸ سالگی و تا بزرگسالی ظاهر می‌شود. ولی بیشتر اوقات شروع آن در اواخر کودکی و اوایل نوجوانی است. در طول فاز سوم، لکنت عمدتاً در پاسخ به موقعیت‌های خاص، مثل خواندن شعر از حفظ در کلاس درس، حرف زدن با غریبه ها، خرید کردن در مغازه‌ها و استفاده از تلفن روی می‌دهد. بعضی کلمات و اصوات دشوارتر از بقیه محسوب می‌شوند.

• فاز چهارم:

  معمولاً در اواخر نوجوانی و بزرگسالی روی می‌دهد.

اثرات لکنت زبان

•  این افراد از پیش بینی‌کردن این موضوع که به زودی با لکنت حرف خواهند زد به شدت می‌ترسند. (اضطراب پیش بینی) آنها از کلمات، اصوات و موقعیت‌ها می‌ترسند. جایگزین‌سازی کلمات و حاشیه روی در آنها بسیار رایج است. این افراد از موقعیت‌هایی که به گفتار نیاز دارند می‌ترسند و شواهد دیگری دال بر ترس و خجالت نشان می‌دهند.

• در این افراد، اضطراب انتظاری وجود دارد. (اگر معلم از من سوال بپرسد حتماً به لکنت خواهم افتاد.) اجتناب از گفتن بعضی کلمات، اصوات یا موقعیت‌هایی که در آنها به لکنت افتادن پیش بینی می‌شود. پلک زدن‌ها، تیک‌ها، لرزش‌های لب‌ها یا فک، سرخوردگی، اضطراب و افسردگی در افرادی که مدتها است لکنت دارند شایع است.
• در صورتی که لکنت زبان به موقع درمان نشود روی اعتماد به نفس و برقرار کردن ارتباط با دیگران، تعامل اجتماعی، عملکرد تحصیلی و عملکرد شغلی فرد تاثیر مخربی می‌گذارد و تبدیل به یک اختلال رفتاری پیچیده می‌ گردد.

علل لکنت زبان چیست؟

•  ژنتیک: به نظر می‌رسد لکنت زبان به دنبال برخی اختلالات ژنتیکی دیده می‌شود. همچنین در خانواده‌هایی که عضوی از خانواده دچار اختلالات گفتار و زبان هستند یا لکنت دارند بیشتر دیده می‌شود.
• آسیب مغزی (نوروفیزیولوژی): شیوا و روان صحبت‌‍‌کردن به دنبال علل دیگری نیز می‌تواند دچار اختلال شود. سکته‌مغزی، آسیب‌های مغزی و سایر اختلالات مغزی می‌تواند موجب کندی در گفتار، مکث یا تکرار صداها شود.
• آسیب احساسی (سایکولوژیک): شیوا و روان صحبت‌کردن نیز می‌تواند به دنبال زمینه‌های احساسی و اضطرابی نیز مختل شود. افرادی که لکنت زبان ندارند نیز ممکن است به دنبال فشارهای روحی و عصبی دچار لکنت زبان شوند. مشکلات گفتاری که پس از یک ضربه عاطفی ظاهر می‌شود (لکنت روانی) غیرمعمول هستند و مانند لکنت های رشدی نیستند.

 درمان لکنت

•  عوامل مختلفی در درمان لکنت نقش دارند. معمولاً درمان لکنت به صورت تدریجی می‌باشد. گفتار درمانی به کودک کمک می‌کند راحت‌تر و روان‌تر صحبت کند. همچنین رفتار و احساسات بهتری نسبت به خود و گفتارش داشته باشد و این فعالیت‌های جمعی و مشارکت او را بیشتر می‌کند. در طول درمان، گفتار درمان سعی می‌کند از تنش و اضطراب در طول حرف زدن بکاهد. در این راه از تمرین‌های تنفسی و تکنیکهای ریلکسیشن استفاده می‌کند تا به کودکان کمک شود از سرعت حرف زدن بکاهند و حجم گفتار را تنظیم کنند. معمولاً از ابزارهای مختلف همچون روش‌های پرت کردن حواس به صورت رفتاری، تکنیک‌های ریلکسیشن و تعدیل گفتار را باهم ترکیب و با نیازهای انفرادی بیماران هماهنگ می‌کند.
• افراد مبتلا به لکنت که اعتماد به نفس ضعیفی دارند و علاوه بر آن اختلالات اضطرابی یا افسردگی نیز مبتلا هستند. علاوه بر درمان‌های روی گفتار، لکنت نیاز به روان‌درمانی شناختی و رفتاری هم دارد. مداخله زودهنگام بسیار دارای اهمیت است و سرعت درمان را افزایش می‌دهد. مورد بعدی که در درمان لکنت بسیار اهمیت دارد این است که والدین و کودک به درمانگر اعتماد کنند. وقتی اعتماد و اعتقاد به درمانگر وجود داشته باشد تمرینات پیگیری می‌شود و همچنین درمان موثر واقع خواهد شد.
• به طور کلی در درمان لکنت کودکان دو نوع رویکرد درمانی مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد. اولین درمان‌ها مبتنی بر رویکردهای غیر مستقیم بودند و این درمان روی تعامل والدین با کودک و محیط کودک تمرکز دارد و با کودک به طور مستقیم کار نمی‌شود. در رویکرد مستقیم با کودک مستقیماً کار می‌شود. برخی از درمان ها هم از هر دو رویکرد استفاده می کنند.
• در هر سنی درمان لکنت امکان‌پذیر است. برای بزرگسالان، پروتکل‌های درمانی بسیار موثری جهت درمان لکنت وجود دارد. همچنین برای کودکان با سنین پایین هیچ نیازی به ارتباط مستقیم با کودک نیست و امکان اجرای برنامه‌های درمانی غیر مستقیم وجود دارد. یعنی درمان‌هایی که روی محیط کودک، اضطراب والدین و ارتباط و تعامل والد و کودک کار می‌کند.