مشکلات گفتاری و زبانی کودکان دارای اختلال طیف اتیسم

 مشکلات گفتار و زبان در کودکان اتیستیک

نویسنده:کتایون صلصال – آسیب شناس زبان و گفتار

• کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم شدید، در درست‌کردن جملات معنادار به شدت مشکل دارند. حتی وقتی که تعداد زیادی لغت در خزانه لغات آنها وجود دارد.
• کودکانی که زبانشان دیر باز شده است، سرانجام یاد می‌گیرند به طور سلیس حرف بزنند اما صحبت‌های آنها فاقد آهنگ یا زیر و بمی معمولی هستند.

• بعضی از این کودکان اصوات کلیشه ای تولید می‌کنند بدون آنکه ظاهراً چیزی بخواهند بگویند یا منظوری را بخواهند برسانند. مانند صدای کلیک، صداهای کوتاه و تیز مثل صدای شاتر دوربین عکاسی، بشکن زدن، نچ نچ کردن یا درآوردن صدایی شبیه«لت لت» یا صدای گوش خراش مانند کشیدن ناخن روی تخته، صدای ترمز های ماشین یا سوت زدن گوش را ایجاد می‌کنند. بعضی صداها نیز صرفاً سیلاب‌های بی معنا هستند.

• در کودکان اتیسم یک بار استفاده کردن از یک کلمه و استفاده نکردن مجدد از آن به مدت یک هفته، یک ماه یا چند سال موضوع غیر عادی نیست.

• کودکان اتیسم گاهی گفتار اکولیلیایی (پژواکی) را نشان می‌دهند. حرف‌های دیگران رو بلافاصله یا با اندکی فاصله به صورت طوطی وار تقلید می‌کنند. یا ممکن است عبارتی را به صورت کلیشه‌ای به کار ببرند که ربطی به موضوع صحبت یا شرایط موقعیتی ندارد.

• ‏‎ این الگوهای زبانی معمولاً با معکوس شدن ضمایر همراه هستند. کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم ممکن است بگوید «تو آن اسباب بازی را میخواهی» در حالی که منظورش این است که خودش آن را میخواهد.

• طنین و ریتم صدای بسیاری از کودکان اتیسم عجیب است. حدود ۵۰ درصد کودکان اتیستیک هرگز به گفتار کامل دست پیدا نخواهند کرد.

• بعضی از باهوش‌ترین آن‌ها علاقه خاصی به حروف و اعداد نشان می‌دهند و در بعضی کارها خیلی خوب عمل می‌کنند. یا توانایی‌های ویژه‌ای دارند. برای مثال بعضی از این کودکان ممکن است در سن پیش دبستانی روخوانی سلیس ای داشته باشند و یا تعداد زیادی کلمه را بخوانند که معمولاً معنای کلماتی را که خواندند زیاد درک نمی‌کنند. به عبارت دیگر در رمزگشایی کلمات بیشتر مهارت دارند تا در فهم آن، یعنی توانایی خواندن کلمات کتبی با صدای بلند (تبدیل کلمات کتبی به اصوات شفاهی) یا توانایی تشخیص کلمات کتبی را دارند ولی از معنای آن به همان خوبی خواندنشان چیزی سر در نمی‌آورند.

• برخی از این کودکان معمولا حافظه طوطی‌وار بسیار قوی یا توانایی انجام دادن عملیات ریاضی پیچیده را دارند. حفظ‌کردن و ازبر گفتن و توانایی‌های موسیقی مانند آواز خواندن یا نواختن ملودی‌های مختلف یا شناسایی صدای ابزارهای مختلف در یک قطعه موسیقی شلوغ را دارند.
• حدود ۳۰ درصد از کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم ممکن است معلولیت ذهنی داشته باشند. از بین آنها حدود ۳۰ درصد خفیف تا متوسط و حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد معلولیت ذهنی شدید یا عمیق دارند.
• معمولاً این کودکان در چیدمان ترتیبی کلمات یعنی ساختار نحوی جملات و مهارت های انتزاعی بیشترین مشکل را دارند. اما مهارت های بصری – فضایی (دیداری – مکانی) یا حافظه طوطی‌وار آنها نسبتاً قوی است.

گفتار درمانی و اتیسم

گفتار درمانی برای افراد دارای اختلال طیف اتیسم به مشکلات ارتباط گفتاری یا کلامی و غیرکلامی می‌پردازد.

مهارت‌های کلامی که ممکن است در گفتار درمانی مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:

• نامگذاری صحیح افراد یا چیزها
• توضیح دادن احساسات یا عواطف.
• استفاده موثرتر از کلمات و جملات
• بهبود سرعت و ریتم گفتار.

مهارت‌های غیرکلامی که در گفتار درمانی به آنها توجه می‌شود عبارتند از:

• استفاده از علائم دست یا زبان اشاره.
• استفاده از نمادهای تصویری برای برقراری ارتباط (سیستم ارتباطی تبادل تصویر).
• مهارت‌های اجتماعی، مانند تماس چشمی و ایستادن در فاصله راحت از فرد دیگر.

گفتار درمانی می تواند به صورت تک به تک با حضور درمانگر و مراجعه کننده انجام شود. درمانگر همچنین می‌تواند بر یک گروه، نظارت داشته باشد و به اعضای گروه اجازه دهد تا مهارت‌های خود را با یکدیگر تمرین کنند.

برنامه‌های گفتار درمانی بسته به نیازهای فرد، به طیف وسیعی از مهارت‌ها می‌پردازند. این مهارت‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• درک و همراهی با دیگران در شرایط مختلف.
• استفاده از رفتارهای ارتباطی مناسب
• رعایت نوبت در مکالمه
• انتقال از یک کار به کار دیگر.
• پذیرش تغییر و گسترش علایق.
• بهبود مهارت خواندن و نوشتن.
• بهبود واژگان و جمله سازی.