صفحه اصلی
درباره ما
متخصصین جهش
خدمات ما
ارزیابی رشد کودک
گفتار درمانی
جسمی حرکتی
شناختی ذهنی
علوم اعصاب
گالری تصاویر
ویدئوها
یکپارچگی حسی
سندرم ویلیامز
اختلال اتیسم
اختلال یادگیری
تقویت حافظه
موسیقی درمانی
گفتار درمانی
اولین دوره کارگاه “اتیسم”
کارگاه آموزشی
کارگاه سندرم داون از تولد تا پیش از دبستان (ویژه مربیان و والدین)
کارگاه جامع اتیسم از تشخیص تا بلوغ
مقالات
تماس با مافلج مغزی چیست؟ علت، علائم و راهکارهای درمانی
نویسنده: دکتر مالک میرزایی – متخصص اختلالات رشدی حرکتی
بیماری سی پی یا فلج مغزی (Cerebral Palsy) یک اختلال حرکتی و عصبی است که به دلیل آسیب یا صدمه به بخش‌هایی از مغز و نخاع رخ می‌دهد. این آسیب می‌تواند در دوران قبل از تولد، در هنگام تولد یا در دوران اولیه زندگی ایجاد شود که منجر به مشکلات حرکتی، تعادل و مشکلات عصبی و عضلانی در کودک می‌شود.
فردی که مبتلا به فلج مغزی است، می‌تواند انواع مشکلات حرکتی داشته باشد، از جمله ضعف عضلات، ضعف در تعادل، اسپاسم عضلانی، مشکل در کنترل حرکت دست‌ها و پاها، و در بعضی موارد مشکلات حسی و تمایلات ناشی از اعصاب.
مهمترین علت بیماری سی پی آسیب به سلول‌های عصبی مغز است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، مانند آسیب‌های هنگام تولد، عفونت‌های مادر در دوران بارداری، نقص‌های ژنتیکی، عوامل خطر در دوران نوزادی مانند کم‌اکسیژنی و آسیب‌های سر و گردن، و همچنین عوامل مرتبط با تغذیه نامناسب و محیطی.
انواع فلج مغزی (Cerebral Palsy Types)
فلج مغزی به عنوان یک آسیب یا اختلال عصبی می‌تواند در انواع مختلفی بروز کند که بر اساس شدت و نوع تغییرات در حرکت و کنترل عضلات، محل آسیب به مغز و علل مرتبط با آن متفاوت هستند. در زیر، انواع اصلی فلج مغزی ارائه می‌شود.
- فلج مغزی اسپاستیک (Spastic Cerebral Palsy): این نوع فلج مغزی بیشترین شیوع را دارد و معمولاً با افزایش اسپاسم و سفتی در عضلات همراه است. کنترل حرکتی در این نوع وضعیت به ویژه برای حرکات ظریف بسیار دشوار است.
- فلج مغزی دیسکینتینوئیت (Dyskinetic Cerebral Palsy): این نوع فلج مغزی با حرکات ناگهانی و ناپیوسته در عضلات و حرکات غیرارادی شناخته می‌شود. این حرکات می‌توانند در کنترل عضلات و حتی تنفس مشکل‌ساز باشند.
- فلج مغزی آتتوئید (Athetoid Cerebral Palsy): این نوع فلج مغزی با حرکات آهسته و پیچیده در عضلات و ناتوانی در کنترل حرکتی دقیق همراه است. عضلات ممکن است به طور ناپیوسته فعالیت کنند.
- فلج مغزی هیپوتونیک (Hypotonic Cerebral Palsy): در این نوع، تونیسیته عضلانی بسیار پایین است و به عبارت دیگر “عضلات ضعیف” هستند. این وضعیت معمولاً با مشکلات تعادل و مشکل در حرکت‌های اساسی مانند نشستن و راه رفتن همراه است.
- فلج مغزی مختلط (Mixed Cerebral Palsy): برخی کودکان ممکن است دچار ترکیبی از انواع فلج مغزی باشند. این وضعیت به عنوان “فلج مغزی مختلط عصبی” شناخته می‌شود و ممکن است ترکیبی از علائم اسپاستیک، دیسکینتوئید و آتتوئید داشته باشد.
- فلج مغزی آتاکسیک (Ataxic Cerebral Palsy): این نوع اختلال به دلیل آسیب‌دیدگی در ناحیه مخچه باعث بروز مشکل در حفظ تعادل، هماهنگی در حرکات و حرکات ارادی
بیشتر بخوانید: اختلال هماهنگی رشدی یا DCD
علت فلج مغزی در کودکان چیست؟
بیماری سی پی به علت آسیب به بخش‌های مختلف مغز در دوران قبل از تولد، در دوران تولد یا در سال‌های اولین کودکی ایجاد می‌شود. علل فلج مغزی می‌توانند متنوع باشند و بستگی به زمان و مکان آسیب دیدگی دارند. در زیر، علل اصلی فلج مغزی را بررسی می‌کنیم:
- آسیب قبل از تولد: آسیب به مغز کودک در دوران قبل از تولد می‌تواند یکی از اصلی‌ترین عوامل فلج مغزی باشد. این آسیب ممکن است ناشی از عواملی مانند عفونت‌های مادرانه، فشار زایمان ناصحیح، مشکل در تغذیه عصبی سلول‌های مغزی مانند مصرف الکل یا مواد مخدر یا عفونت‌های ویروسی باشد.
- آسیب در دوران تولد(زمان تولد): خلل در فرآیند زایمان، به عنوان یک عامل اصلی دیگر، می‌تواند به آسیب به مغز کودک منجر شود. این مشکلات می‌توانند به دلیل زایمان‌های سخت و پیچیده یا عدم تأمین اکسیژن کافی به جنین باشند.
- آسیب در دوران بعد از تولد: آسیب‌هایی که بعد از تولد به مغز کودک وارد می‌شوند، مانند سکته مغزی یا عفونت‌های عصبی، نیز می‌توانند به فلج مغزی منجر شوند.
- عوامل ژنتیکی: در برخی موارد، عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش اساسی داشته باشند و به بروز فلج مغزی در کودکان منجر شوند.
- مصرف مواد مخدر و الکل توسط مادران: مصرف مواد مخدر و الکل توسط مادران در دوران بارداری می‌تواند به آسیب به سلول‌های مغزی جنین و فلج مغزی در کودکان منجر شود.
- عوامل محیطی: عواملی مانند مسمومیت‌های محیطی، تابش‌های مضر امواج رادیویی و مواد شیمیایی می‌توانند آسیب به مغز کودکان و فلج مغزی ایجاد کنند.
- عفونت‌های مادر: برخی از عفونت‌های مادرانه مانند سیتومگالوویروس (Cytomegalovirus) و توکسوپلاسموزیس (Toxoplasmosis) می‌توانند به آسیب مغزی در جنین و فلج مغزی منجر شوند.
تشخیص دقیق علل فلج مغزی به مشاوره با پزشک تخصصی نیاز دارد. در بسیاری از موارد، انجام تست‌های تصویربرداری مغزی مانند اسکن‌های MRI و CT امکان تشخیص علل دقیقتری را فراهم می‌کند. درمان و مراقبت‌ها نیز بستگی به نوع و شدت بیماری سی پی دارد.
شیوع فلج مغزی
شیوع بیماری سی پی بسته به علت اصلی و انواع عوامل، متغیر است. در زیر، آمار به صورت تخمینی از شیوع فلج مغزی در جوامع مختلف آورده شده است.
- شیوع کلی: شیوع کلی فلج مغزی در جوامع مختلف متفاوت است. به طور کلی، برآوردهای جهانی نشان می‌دهد که شیوع فلج مغزی در حدود ۱ تا ۳ مورد در هر ۱۰۰۰ نفر است.
- فلج مغزی ناشی از ایسکمی (آسیب ناشی از فراورده‌های خونی): این نوع فلج مغزی بسیار متفاوت است و بسته به منطقه جغرافیایی و عوامل خطر مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، میزان آب و هوا و سایر عوامل، متغیر است.
- فلج مغزی ناشی از عوامل اختلال‌آفرین (عوامل عصبی): فلج مغزی که ناشی از عوامل اختلال‌آفرین مانند عفونت‌های ویروسی مثل پلیو، عوامل متعدد مثل عفونت‌های گوش و حلق و… باشد، می‌تواند در مناطق خاص و در دوره‌های زمانی خاص افزایش یابد.
به هر حال، باید توجه داشت که این اعداد تخمینی هستند و می‌توانند بسته به منابع، مناطق زمانی، و روش‌های گزارش‌دهی متفاوت باشند. برای دقت بیشتر، به منابع علمی و گزارش‌های سازمان‌های بهداشتی جهانی و ملی مراجعه کنید.
نشانه‌ها و علائم بیماری سی پی (CP)
Cerebral Palsy یا CP یک اختلال دائمی در رشد و کنترل حرکتی است که ممکن است با علائم متنوعی همراه باشد. این علائم می‌توانند از نظر شدت و نوع به شدت متفاوت باشند. در ادامه، علائم رایج فلج مغزی یا CP ذکر شده است:
- ضعف عضلانی: فرد ممکن است دچار ضعف عضلانی شود که باعث مشکلات در کنترل و اجرای حرکات می‌شود.
- اختلالات حرکتی: افراد ممکن است با مشکل در کنترل حرکات درشت و ظریف مثل قدم زدن، دست‌زدن، یا حرکات چشمی روبرو شوند. این حرکات ممکن است شامل اسپاستیسیته (انقباض عضلات)، یا آتتوزی (حرکات ناقص و ناقص) باشد.
- اختلالات تعادل و هماهنگی: افراد CP در حفظ تعادل و هماهنگی حرکات با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند.
- اختلالات حسی: برخی از افراد ممکن است اختلالات حسی مثل افزایش یا کاهش حساسیت به درد داشته باشند.
- اختلالات تغذیه و گفتار: در برخی از موارد، ممکن است مشکلات تغذیه‌ای و گفتاری نیز وجود داشته باشد.
- نیاز به کمک در حرکت و مراقبت روزانه: برخی از افراد به کمک در انجام وظایف روزمره نیاز دارند.
- مشکلات مرتبط با آموزش و تربیت: افراد مبتلا به CP ممکن است نیاز به آموزش و مشاوره ویژه داشته باشند تا بتوانند به حداکثر توانایی‌هایشان دست پیدا کنند.
توجه داشته باشید که علائم CP بسته به نوع و شدت اختلال مغزی و همچنین در صورت درمان و مشاوره مناسب، ممکن است تغییر کند. اگر شما یا کودکتان با علائم مشابهی مواجه هستید، مهم است که با پزشک متخصص کودکان یا متخصص نورولوژی تماس بگیرید تا تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب ارائه شود.
روش‌های تشخیص فلج مغزی
تشخیص فلج مغزی از طریق یک فرآیند تشخیصی تخصصی صورت می‌گیرد. این فرآیند ممکن است شامل اجزاء مختلفی باشد تا به تشخیص نهایی برسد. در ادامه، روش‌های تشخیصی مهم برای فلج مغزی آورده شده است:
- تاریخچه بالینی و مصاحبه: پزشک ابتدا با بیمار یا والدین (در صورت بیماری کودکان) مصاحبه می‌کند تا اطلاعاتی در مورد علائم، تاریخچه رشد و تکامل، علائم آغازین و تغییرات در حال حاضر به دست آورد.
- بررسی جسمانی: پزشک ممکن است از بررسی جسمی عمومی و نقاط قوت و ضعف عضلانی برای تشخیص فلج مغزی استفاده کند.
- امتحان عصبی: این آزمون شامل ارزیابی‌هایی از جمله بررسی توانایی حرکتی، تعادل، انعکاسات عصبی و اندازه‌گیری نقاط قوت و ضعف عضلانی می‌شود.
- سونوگرافی مغزی: برای نوزادان و کودکان جدیدتر، سونوگرافی مغزی به عنوان یکی از ابزارهای اولیه برای تشخیص تغییرات در مغز و سیستم عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی(MRI): برای تشخیص دقیق‌تر و تصویرسازی ساختارهای مغزی، MRI انجام می‌شود. این اسکن، تصاویر با کیفیت بالا از مغز و عروق فراهم می‌کند.
- تصویربرداری توموگرافی کامپیوتری(اسکن CT): اسکن نیز ممکن است برای بررسی مغز و سیستم عصبی مورد استفاده قرار گیرد.
- آزمایش‌های آزمایشگاهی: آزمایش‌های خونی و سایر موارد آزمایشگاهی دیگر ممکن است برای بررسی علل محتمل فلج مغزی مورد استفاده قرار گیرند.
- استفاده از مقیاس‌های ارزیابی: مقیاس‌های ارزیابی مانند Gross Motor Function Classification System (GMFCS) به منظور ارزیابی شدت و نوع فلج مغزی و تاثیر آن بر توانایی حرکتی استفاده می‌شوند.
- مشاوره تخصصی: در موارد مشکوک به فلج مغزی، مشاوره تخصصی با متخصصین نورولوژیست، جراحان مغز و اعصاب و یا فیزیوتراپیست‌ها مفید است.
در نهایت، تشخیص نهایی و برنامه درمانی مناسب باید توسط یک تیم چند تخصصی از پزشکان و متخصصان مربوطه تعیین شود. تشخیص سریع و آغاز درمان‌های مکمل می‌تواند به بهبود توانایی‌ها و کیفیت زندگی افراد مبتلا به فلج مغزی کمک کند.
درمان و توانبخشی فلج مغزی
درمان بیماری سی پی بسته به نوع و شدت اختلال، نیازهای فرد و توصیه‌های پزشک ممکن است متفاوت باشد. درمان CP اغلب توسط یک تیم چند تخصصی از پزشکان و متخصصان مربوطه انجام می‌شود. در ادامه، روش‌های درمانی اصلی برای CP آورده شده است:
- فیزیوتراپی (Physical Therapy): فیزیوتراپی یکی از مهمترین قسمت‌های درمان CP است. تمرینات فیزیکی و تکنیک‌های خاصی به منظور افزایش قدرت عضلات، بهبود تعادل، و افزایش توانایی حرکتی انجام می‌شود. این تمرینات ممکن است به صورت منظم و در محیطی حرفه‌ای توسط فیزیوتراپیست انجام شود.
- کاردرمانی (Occupational Therapy): کاردرمانی به کودکان با CP کمک می‌کند تا مهارت‌های روزمره خود را توسعه دهند. این شامل مهارت‌هایی مانند تغذیه، کسب مهارت‌های خودیاری و فردی و سایر موارد مرتبط با کاردرمانی باشد
- گفتار درمانی (Speech Therapy): افراد با CP دارای مشکلات در تلفظ و گفتار هستند ممکن است به گفتار درمانی نیاز داشته باشند. این روش درمانی به بهبود تلفظ، توانایی بیان و ارتباط بهبود می‌دهد.
- تجهیزات و وسایل ارتوپدی فنی: تجهیزاتی مثل حمایت‌های حرکتی (مثل ویلچرهای مخصوص)، ارتزها، پروتزها و اسپلیت‌ها ممکن است برای تسهیل حرکت و زندگی روزمره افراد با CP مورد نیاز باشند.
- داروها: در برخی موارد، پزشکان ممکن است داروهایی معین کنند که به کنترل تشنج‌ها یا سایر علائم همراه با CP کمک کنند.
- جراحی: در مواردی که تغییرات ساختاری یا مشکلات جدی در عضلات و استخوان‌ها وجود دارد، جراحی ممکن است ضروری باشد.
- مشاوره و حمایت خانواده: خانواده‌ها نیز نیاز به حمایت و مشاوره دارند تا بتوانند با چالش‌هایی که در مراقبت از کودک یا عضو خانواده مبتلا به CP روبرو می‌شوند، کنار بیایند.
- تغذیه مناسب: تغذیه مناسب برای حفظ سلامتی عمومی و حرکتی بهتر مفید است. در برخی موارد، نیاز به تغذیه تخصصی ممکن است وجود داشته باشد.
به هرحال، توجه به این نکته مهم است که هر درمان باید به صورت شخصی‌سازی شده و بر اساس نیازهای فرد مبتلا به CP انجام شود. درمان ممکن است به مدت طولانی ادامه پیدا کند و توانمندی‌های فرد در طی زمان، ممکن است بهبود یابد. ارتباط مستمر با تیم درمانی و پزشکان متخصص، نقش مهمی در مدیریت و درمان CP ایفا می‌کند.
سوالات متداول
همکاری با ما
آپارات جهش